Trouwen...? Wij hebben geen briefje nodig om onze liefde voor elkaar te bewijzen

Uiteraard heb je geen boterbriefje nodig om je liefde voor elkaar te tonen, veel koppels kiezen er om uiteenlopende redenen voor om niet in het huwelijksbootje te stappen of stellen dit uit naar een later moment.  Waarom trouwen als je gewoon kan samenwonen? Geen kosten voor een trouwfeest en geen gedoe mocht je ooit uit elkaar gaan, makkelijk toch? En had de overheid jaren geleden niet al een gelijkschakeling doorgevoerd voor wettelijk en feitelijk samenwonenden voor wat betreft de tarieven in de erfbelasting? Geen probleem dus!  Of toch...?  We bekijken het vandaag even door de loep van het erfrecht.

Laten we eerst het onderscheid toelichten tussen het "erfrecht" en de "erfbelasting".  Onder erfrecht wordt begrepen, wie zijn de erfgenamen bij het openvallen van een nalatenschap?  Onder erfbelasting wordt begrepen, hoeveel betalen die erfgenamen op de ontvangen nalatenschap, welke tarieven zijn van toepassing?

Wat de erfbelasting betreft klopt het dat wettelijk samenwonende partners dezelfde tarieven genieten als gehuwde partners.  Voor feitelijk samenwonenden geldt dat zij minstens een jaar ononderbroken hebben samengewoond maar ook dan krijgen zij dezelfde tarieven.  Wettelijk samenwonenden kunnen eveneens genieten van de vrijstelling van de gezinswoning voor de langstlevende in de erfbelasting, voor feitelijk samenwonenden geldt een bijkomende voorwaarde dat zij minstens 3 jaar voor het overlijden ononderbroken moeten samengewoond hebben.  Tot hier klopt deze stelling dus.  Echter, het cruciale verschil ten aanzien van gehuwden is dat samenwonenden bij wet niet hetzelfde erfrecht genieten!

Gehuwden erven automatisch van elkaar, het wettelijk erfrecht kent hen een reservatair erfrecht toe, een voorbehouden erfdeel als het ware. In samenloop met kinderen van de overledene, zal dit het vruchtgebruik zijn op de volledige nalatenschap.  Wettelijk samenwonenden hebben ook een automatisch toegekend erfrecht, maar dit is voor hen wel beperkt tot het vruchtgebruik op de gezinswoning en de huisraad.  De feitelijk samenwonenden daarentegen erven bij wet... helemaal niks!  Nemen we het voorbeeld van Jan en Mieke die samen 2 kinderen hebben.  Stel dat zij gehuwd waren, dan zal bij Jan zijn overlijden Mieke automatisch het vruchtgebruik op de volledige nalatenschap van Jan erven en erven de kinderen de blote eigendom.  Mochten zij wettelijk samenwonend geweest zijn, dan zal het vruchtgebruik dat Mieke erft zich beperken tot enkel de gezinswoning en de huisraad.  Had Jan dus nog een beleggingsportefeuille bij de bank ter waarde van 250000 euro, dan zal Mieke het vruchtgebruik hiervan (via het wettelijk erfrecht) niet erven.  Waren zij feitelijk samenwonend, dan erft Mieke volgens het wettelijk erfrecht helemaal niks van de nalatenschap van Jan.  In het geval van een gemeenschappelijk aangekochte woning, zal zij uiteraard haar helft in de woning behouden, maar op de helft van Jan zal Mieke geen erfrecht hebben en gaat dit in volle eigendom naar de kinderen.  Zolang dit gemeenschappelijke kinderen zijn, vind je dit misschien nog niet zo'n ramp.  Maar stel je eens voor dat er in dit voorbeeld geen kinderen zijn maar wel een broer, dan gaat de nalatenschap van Jan volledig naar zijn broer en kom je plots als eigenaar van de helft van de woning in een onverdeeldheid terecht met je schoonbroer voor de gezinswoning.  We hoeven allicht niet verder toe te lichten tot welke situaties dit kan leiden... 

Een ander voorbeeld: Guido is gescheiden en woont al 20 jaar feitelijk samen met zijn nieuwe partner Veerle, hij heeft 2 kinderen uit zijn eerste huwelijk en deelt het ouderschap met zijn ex vrouw, de woning behoort hem in volle eigendom toe.  Guido sterft plots aan een hartaderbreuk, Veerle blijft achter en erft... niks(!).  Ze kan het niet geloven, 20 jaar heeft zij voor hem en zijn kinderen gezorgd, zijn huis onderhouden, hem liefgehad en haar eigen carriere op een laag pitje gezet en toch wordt zij door de wet aanzien als "vreemde". Zij dient de woning binnen de paar maanden na het overlijden te verlaten, er was niks geregeld...  Zeer pijnlijk maar het gebeurt.

Hoe kunnen feitelijk samenwonenden zo'n situaties vermijden?  Ze zullen zelf iets moeten regelen zodat ze wél erven van elkaar bij een overlijden én vervolgens dezelfde tarieven kunnen genieten als gehuwden.  Wettelijk samenwonenden kunnen op hun beurt ook een regeling treffen zodat de langstlevende meer erft dan enkel het vruchtgebruik op de gezinswoning en de huisraad.  Hoe kan je dit doen?  Dit kan bijvoorbeeld door de opmaak van een testament waarin zij elk hun partner mee opnemen.    

Dat je geen boterbriefje nodig hebt om je liefde voor je partner te bewijzen, daar zijn we het roerend mee eens, maar een testament kan die liefde ook na je dood veilig stellen.  

Nog vragen of nood aan een concrete vermogensplanning? Contacteer ons!